شیر یک طرفه (چک ولو)

سایت مبین فولاد آسیا قصد دارد درباره یکی دیگر از شیرالات صنعتی را نیز بررسی کرده و عملکرد ان را شرح دهد. این شیر، شیر یک طرفه است که دارای انواع و اقسام مختلف و متنوع میباشد که با ما در این مقاله همراه باشید تا هر ان چه که نیاز است درباره شیر یک طرفه بدانید را مطالعه کنید.

شیر یک طرفه چیست؟

به شیر یک طرفه، چک ولو ،شیر خودکار یا شیر غیر برگشتی نیز میگوییم.این نوع شیرها از لحاظ عملکردی به دو نوع شیر تقسیم میشود که به ان ها شیر یک طرفه دریچه ای یا لولایی و شیر یک طرفه سوپاپی میگوییم.

شیر یک طرفه وسیله ای است که فقط جریان سیالات را در یک جهت سوق می دهد. انها دو دریچه دارند : یکی از انها به عنوان ورودی رسانه و دیگری به عنوان خروجی رسانه است. از انجایی که انها فقط اجازه جریان رسانه در یک جهت را دارند، معمولا به انها شیر های یک طرفه و یا شیر های غیر بازگشتی می گوییم.

هدف اصلی این شیر یعنی شیر یک طرفه یا چک ولو این است که از جریان برگشتی در سیستم جلوگیری میکند .چک ولو ها با متریال هایی مانند برنج ، چدن، فولاد ، نیکل ،استیل ،برنز ، الومینیوم و انواع الیاژ ها لاستیکی و پلاستیکی عرضه میشوند.

یک شیر چک برای کار به اختلاف فشاری که به وجود می اید،متکی است. انها برای باز کردن شیر به فشار بیشتری در سمت ورودی شیر نسبت به سمت خروحی شیر نیاز دارند .هنگامی که فشار در سمت بیشتر باشد یا فشار سمت ورودی به اندازه کافی زیاد نباشد،دریچه ان به طور خودکار بسته میشود.

بسته به نوع دریچه،مکانیسم های بسته شدن شیر یک طرفه متفاوت است.برخلاف سایر شیر ها ،برای کارکرد صحیح نیازی به دسته ،اهرم ،محرک یا انسان ندارد و این یکی از ویژگی های منحصر به فرد شیر است.

شیر ها معمولا در سیستم هایی نصب میشوند که جریان برگشتی ان باعث ایجاد مشکل می شود .با این حال، از انجایی که انها شیر های غیر بازگشتی هستند ،راه حلی ارزان ،موثر و آسان برای حل یک مشکل احتمالی هستند.

در جریان بازگشتی،اگر  این جریان برگشتی الوده باشد میتواند مشکلاتی را ایجاد کند و بنابراین، رسانه های بالا دست را الوده میکند.به عنوان مثال، یک خط فاضلاب دارای یک شیر بدون بازگشت است تا اطمینان حاصل شود که زباله ها می توانند خارج شوند اما دیگر وارد سیستم نشوند.

انها در صورتی استفاده میشوند که جریان برگشتی انها باعث اسیب به تجهیزات بالادستی شود که فقط به رسانه این اجازه را میدهد در یک جهت مستقیم جریان یابد. برای مثال : یک فیلتر اسمز معکوس میتواند اب را در یک جهت از ان عبور دهد،پس یک شیر یک طرفه در پایین دست برای جلوگیری از این کار ها نصب میشود.

اندازه ها و طرح های متنوعی این شیر یک طرفه دارد تا اطمینان حاصل شود که برای هر نوع برنامه و سیستمی یک سوپاپ بررسی شیر وجود دارد.

این نوع شیر های یک طرفه یا چک ولو ها از یک سری لحاظ مانند کاربردی ،تحمل فشار در انواع مدل ها و کلاس ها،وجود دارد و با متریال ها و مواد گوناگونی در طراحی و اجرا میروند.

یک شیر چک یا شیر یک طرفه چگونه کار میکند ؟

فشار ترک خوردگی:

یک شیر چک به حداقل فشار بالایی(تفاوت فشار بین ورودی و خروجی) نیاز دارد تا بتواند شیر را باز کند و جریان سیالات را از ان عبور میدهد. این حداقل فشار که از سوی بالا می اید در ان باز شدن سوپاپ رخ میدهد ،(فشار ترک خوردگی) دریچه چک نامیده میشود.

این نوع فشار ترک خوردگی خاص بر اساس طراحی و اندازه شیر تغییر میکند؛بنابراین اطمینان حاصل کنید که سیستمی که شما داریدد میتواند این فشار ترک را ایجاد کند و برای کاربرد شیر این فشار مناسب است.

بسته شدن :

اگر فشاری که از بالا می اید،کمتر از فشار ترک خوردگی باشد یا اینکه فشار برگشتی وجود داشته باشد (جریان تلاش می کند از خروجی به ورودی حرکت کند) که در این حالت دریچه شیر یک طرفه بسته میشود.

بسته به طراحی شیر چک، که دارای تنوع و اقسام مختلفی  مکانیسم بسته شدن می تواند تغییر کند.به طور خلاصه ،فشار برگشتی یک دروازه ؛توپ ، دیافراگم یا دیسک را به دهانه فشار می دهد و ان را مهر و موم می کند.و بسته به به طرحی که دارد؛ فرایند بسته شدن را می توان با فنر یا گرایش کمک کرد.

جهت نصب شیر یک طرفه

از ان جایی که قبلا هم بهش اشاره کردیم ، شیر یک طرفه در یک جهت کار می کند،و اما دانستن جهت نصب صحیح بسیار مهم است.اغلب اوقات ؛ یک فلش روی محفظه وجود دارد تا جهت جریان را نشان دهد. در غیر این صورت؛ باید ما شیر را بررسی کنیم تا مطمئن شویم که در جهت جریان مورد نظر نصب شده است.

اگر جهت ان به سمت عقب باشد ، این جریان مورد نظر را نمیتواند در سیستم حرکت کند و افزایش فشار می تواند باعث آسیب شود.

بررسی انواع شیر های یک طرفه

بسته به طراحی شیر چک ؛ شیر ها کمی متفاوت و متغیر عمل می کنند. و اما متداول ترین شیر چک ، شیر چک در خط فنری است.اما در ادامه به بررسی متداول ترین شیر چک ها می پردازیم.

شیر یک طرفه فنری

دریچه های چک فنری  درون خطی رایج، با طراحی آسان و ساده هستند.شکل های زیر نمونه ای از شیر چک های فنری است و همچنین شکل دیگر اجزای اصلی ان را نشان می دهد.

هنگامی که جریان وارده درگاه ورودی شیر می شود،باید فشار یا نیروی کافی برای غلبه بر فشار ترک خوردگی و نیروی فنر را داشته باشد.پس از ان ،دیسک را فشار می دهد ، روزنه یا ورودی را باز می کند و اجازه می دهد جریان از طریق این دریچه حرکت کند.

وقتی فشار ورودی دیگر به اندازه کافی بالا نیست یا دیگر فشار بازگشتی وجود دارد؛ فشار بازگشتی و فنر دیسک را به دهانه فشار می دهند و باعث میشود دریچه بسته شود.

فنر همراه با مسافت کوتاه برای دیسک،امکان واکنش سریع برای بسته شدن شیر را فراهم میکند. این طراحی سوپاپ همچنین از افزایش فشار در خط جلوگیری می کند پس از ایجاد چکش اب نیز جلوگیری می کند.به شیر چک فنری،شیر یک طرفه نازل یا شیر یک طرفه بی صدا نیز می گوییم.

این دسته از شیر ها می توانند در جهات عمودی یا افقی نصب شوند. اما از انجایی که ان ها در خط سیستم هستند ،باید ابتدا به طور کامل از ان خط خارج شوند تا بازرسی شوند و یا تعمیر و نگهداری  ان ها انجام شود.

شیر یک طرف فنری y شکل

شیر های چک y فنری بسیار شبیه به شیر های چک فنری خطی عمل میکنند و وظایفشان تقریبا یکی است.تفاوت ان ها این است که فنر و دیسک متحرک در یک زاویه قرار گرفتند.این یک شکل y ایجاد میکند.این مانند یک شیر در خط کار می کند.

اما از ان جایی که اجزای متحرک در یک زاویه قرار دارند،می توان ان را در حالی که هنوز به سیستم متصل است،بررسی و سرویس کرد. با این حال انها بزرگ تر هستند و فضای بیشتری را در سیستم اشغال می کنند.

شیر یک طرفه توپی

دریچه چک توپ از یک توپ شناور آزاد یا فنری استفاده میکند که روی صندلی آب بندی قرار می گیرد تا دهانه را ببندد.صندلی اب بندی ان معمولا به صورت مخروطی است تا توپ را به داخل صندلی هدایت کند.و دلیل نام گذاری این شیر این است که مجرابند این شهر یک طرفه به شکل توپ می باشد.

هنگامی که سیالات در این شیر جریان می یابد، این مجرابند توپی به سمت بالا حرکت می کند و اجازه عبور سیالات را می دهد اما زمانی توپ به ارامی به جایگاه ابتدایی خود بر میگردد و باعث بسته شدن شیر می شود که فشار این سیالات کاهش پیدا می کند.

هنگامی که فشار سیال در سمت ورودی از فشار ترک بیشتر شود، توپ از محل مورد نظر خود خارج میشود و اجازه ایجاد جریان را می دهد.هنگامی که فشار ورودی از فشار ترک تجاوز نمی کند یا فشار بازگشتی وجود دارد،توپ با فشار برگشتی یا اینکه از طریق فنر بسته می شود ،و دهانه را می بندد.

در برخی از مدل های شیر یک طرفه توپی،نوعی فنر تعبیه شده است برای برگشت توپ که باعث می شود شیر سریع تر بسته میشود.

مزایای این شیر میتواند این باشد که کار ان بدون صدا است و دارای اصطکاکی است که در پایین ان وجود دارد و دلیل ان هم این است که مجرابند شیر یک طرفه توپی؛کروی است.

شیر یک طرفه دیافراگمی

شیر های چک دیافگرامی از یک دیافگرام لاستیکی تشکیل شده است که با افزایش این فشار ورودی باز می شود.به طور معمول ؛این نوع دریچه ها دارای یک دیافراگم  خود مرکزی شناور ازاد هستند که باعث میشود به طور معمول این دریچه باز شود.

پس این به این معنا است که (فشار ترک) وجود ندارد.با این حال ان ها می توانند به طور معمول بسته شوند و سپس برای غلبه بر کشش دیافراگم به فشار ورودی نیاز است.ما یک نوع شیر نیز داریم که فشار ورودی وجود دارد و رسانه همچنان از ان عبور می کنند.

همان طور که فشار ورودی افزایش می باید، دیافراگم بیشتر باز می شود و اجازه عبور جریان را می دهد. اگر فشار برگشتی رخ دهد ،دیافراگم در مقابل دهانه فشار داده می شود و ان را مهر و موم می کند تا از هر گونه جریان برگشتی جلوگیری شود.

و به دلیل ماهیت باز بودن همیشگی این شیر ها ، شیر های چک دیافراگمی برای کاربرد های کم فشار یا خلا ایده ال هستند.

شیر دیسک بالا رونده

شیر چک بالابر شامل یک دیسک هدایت شده است که از روی صندلی سوپاپ بالا می اید تا جریان رسانه سیالات را امکان پذیر کند. شیر های یکطرفه پیستونی یا دیسک بالا رونده ،نیروی جریانات از زیر ان به دیسک وارد می شود که این عمل باعث میشود دیسک از روی نشیمن شیر یک طرفه بلند شود و پس از قطع شدن جریان دیسک به روی نشیمن خود یرمی گردد.

برای این که این کار سریع تر صورت بگیرد،از یک فنر در پشت دیسک ها استفاده میشود.نحوه طراحی این نوع شیر ها به صورتی طراحی شده است که با کمترین فشار قابلیت این را دارد که باز شود.

برای غلبه بر گرانش و یا فنر،به فشار ترک خوردگی نیاز دارد و راهنما دیسک را در یک خط عمودی نگه می دارد،این عمل به کونه ای است که دیسک می تواند دوباره با تراز و مهر و موم صحیح قرار گیرد.معمولا این نوع شیر ها برای چرخش ۹۰ درجه به رسانه نیاز دارند، اما شیر های بازرسی وجود دارد که در خط یا زاویه هستند.

این شیر در خطوطی که در ان تلاطم جریان دارد بسیار مفید و کاربردی است و به دلیل شکل متفاوت ساختاری اش به صورت ضربه ای عمل نمی کنند.

این شیر به دو دسته پیستونی و توپی تقسیم می شود.

شیر یک طرفه سوپاپی

شیر خودکار سوپاپ یا چک ولو سوپاپی از دو چیز تشکیل شده است دیسک و فنر است.در این مدل شیر ها دیسک با فنر به صورت افقی به سقف شیر مان متصل می شود. و وقتی استفاده میشود که فشار سیال به میزان مورد نیازش برسد،و فنر جمغ شود و دیسک  به بالا حرکت  کند و به این صورت  به سیال احازه عبور می دهد.

با کاهش فشار ورودی یا جریان برگشتی ،دیسک شیر یک طرفه بسته میشود. اگر فنری برای بسته شدن وجود نداشته باشد،جهت نصب با توجه به گرانش مهم است تا اطمینان حاصل شود که دیسک با گرانش بسته می شود.

شیر یک طرفه لولایی ویفری

شیر های چک پروانه ای و شیر چک ویفری را می توان به جای هم استفاده کرد. این  نوع شیر ها از یک دیسک پروانه ای یا ویفری تشکیل شده اند که روی یک لولا و یک فنر قرار دارد.بدنه این مدل شیر ها طول کمتری نسبت به شیر دریجه ای دارند، و نوع نصب و اتصالات انها در خطوط لوله بر خلاف شیر دریچه ای که از طریق پیچ و مهره انجام می شود، به صورت بین فلنجی می باشد.

از مزایای این شیر ها این است که وزن انها و ابعادشان کم است و همچنین تعمیر و نگهداری از این شیر به خاطره قطعات کم ان اسان تر است.

معیار انتخاب شیر یک طرفه

این نوع شیر ها دارای معیارهایی هستند که هنگام خرید این معیارها را در نظر بگیریم:

• سازگاری مواد با رسانه
• حداکثر فشار و فشار ترک خوردگی
• جهت نصب افقی یا عمودی
• دما
• نیازهای دسترسی برای بازرسی و تعمیرات

نکات استفاده از شیر چک

با توجه به نحوه عملکرد شبر های چک، انها معمولا به یکی از چهار دلیل مختلف در کاربرد ای مختلف استفاده می شود:

• برای جلوگیری از سیفون شدن
• برای جلوگیری از الودگی های ناشی از جریان معکوس
• برای محافظت از تجهیزات در قسمت پایینی

و در اخر شرکت مبین فولاد اسیا می تواند به شما در حوضه های شیر الات صنعتی،ضایعات اهن و غیره کمک کند تا محصولات با کیفتی را ببینید و با بهترین قیمت خریداری کنید!

منبع:tameson.com