در مقاله‌های قبلی به طور مختصر با انواع قراضه و ضایعات تولید شده توسط بشر آشنا شدیم. همان طور که گفتیم، انواع ضایعات آهن و دیگر ضایعات فلزی، می‌توانند در فرایند بازیافت مورد استفاده قرار گرفته و دوباره به چرخه‌ی صنعت راه پیدا کنند. قراضه میلگرد و قراضه شمش نیز از انواع قطعات ضایعاتی هستند که برای فرایندهای ذوب و بازیافت از منابع مهم محسوب می‌شوند. در این مقاله توضیحاتی را در رابطه با هریک و کاربردشان ارائه می‌دهیم.

میلگرد چیست؟

قبل از اینکه چیستی و چگونگی تولید قراضه میلگرد یا قراضه شمش را شرح دهیم، لازم است به ذکر این موضوع بپردازیم که اساسا میلگرد چیست و چه کاربردی دارد؟ میلگردها قطعات فولادی بسیار محکمی به شکل استوانه‌های بسیار باریک و مقاوم هستند که در ساخت و ساز ساختمان‌های بسیار به کار گرفته می‌شوند.

از این قطعات در کف ساختمان، ستون‌ها و سقف بنا برای افزایش استحکام بنای ساختمان استفاده می‌کنند. اگرچه بتن با داشتن مقاومت بسیار بالا، می‌تواند سازه‌های مختلف را بسیار محکم کند، اما نقطه ضعف‌هایی نیز دارد که سبب می‌شود برای ساخت یک بنای مقاوم،آن طور که باید کافی نباشد. برای مثال، بتن در برابر نیروهای کششی و چرخشی مقاومت لازم را نداشته و از این رو، از میلگرد برای تقویت بتن و پوشاندن این ضعف، استفاده می‌کنند.

بنابراین میلگرد مانع از ترک خوردن و شکستن قسمت‌های بتنی به کار گرفته شده در سقف، ستون‌ها و کف سازه می‌شود. انواع میلگرد ساده، آجدار و کلاف، از مواد مختلفی مانند منگنز، گالوانیزه، اپوکسیِ پوشش داده شده، فایبر گلاس لیمر و فولاد ضد زنگ ساخته شده‌اند. گرچه میلگرد فولاد کربن در این بین، متداول‌ترین نوع مورد استفاده از کربن است.

تصویر 1- قطعات میلگرد

قراضه میلگرد چگونه به دست می‌آید؟

به دنبال تخریب ساختمان‌ها، آسیب‌های احتمالی در هنگام به کارگیری انواع میلگرد در ساخت یک سازه، یا اتمام عمر مفید قطعات میلگرد، قراضه‌های آن حاصل می‌شوند. قراضه‌های میلگرد به دست آمده به مراکز جمع آوری ضایعات آهن و ضایعات فلزی تحویل داده شده و فروخته می‌شوند.

بسته به قیمت روز بازار میلگرد، که خود به نرخ ارز، شرایط کشور و میزان موفقیت در صادرات و واردات وابسته است، قیمت قراضه نیز در نوسان خواهد بود. قراضه‌های میلگرد که پس از تخریب سازه‌های ساختمانی به دست می‌آیند، با قیمت مصوب زمان خود به مراکز جمع آوری ضایعات در هر منطقه تحویل داده می‌شود. سپس این مراکز، قراضه میلگرد را بر اساس اصول خاصی در دسته‌های ویژه و سوپر ویژه دسته بندی می‌کنند.

پس از اتمام جداسازی و تفکیک قراضه‌ها، می‌بایست در حجم های بزرگ به مراکز ذوب جهت فراوری مجدد یا بازیافت فرستاده شوند. بنابراین کارخانجات ذوب، قراضه میلگرد را با قیمت مصوب خریداری می‌کنند تا در کوره‌های ذوب، بارگیری کرده و از بازیافت آن شمش‌های فولادی تولید کنند.

تصویر 2- قطعات قراضه میلگرد

شمش فولادی چیست؟

شمش‌ها از مهم‌ترین تولیدات فولادی هستند که از آن‌ها برای تولید سایر محصولات فولادی نیز استفاده می‌شود. این شمش‌های ذوزنقه‌ای شکل در ابعاد 2 متری در کارخانه‌های ذوب و تولید فولاد، از ذوب ضایعات آهن و با پردازش در کوره‌ها، تولید می‌شوند. فایده‌ی تولید این قطعات، حمل و نقل آسان‌تر برای انتقال به کارخانجات دیگر یا سایر قسمت‌های یک کارخانه است.

سپس در ادامه‌ی فرایند تولید سازه‌های فولادی، شمش را ذوب کرده و به حالت‌های گوناگون مورد نیاز در می‌آورند. شمش فولادی که منبع تولید قراضه شمش نیز هست، در سه نوع عمده‌ی شمش فابریک، بیلت و اسلب به کار می‌رود. از بیلت‌ها که طول بیشتری نسبت به شمش دارند، برای تولید میلگرد استفاده می‌کنند (بنابراین به تولید قراضه میلگرد نیز می‌انجامد). اما از شمش فابریک برای تولید نورد‌های مقاطع و از اسلب‌ها برای تهیه‌ی ورق‌های فولادی بهره می‌گیرند.

به طور کلی از شمش‌های فولادی در ساخت انواع میلگرد، نبشی، ناودانی، تیرآهن و… استفاده می‌شود. شمش‌های فولادی در حین فراوری یا تولید، می توانند ضایعات شمش فولادی را ایجاد کنند.

تصویر 3- قطعات شمش فولادی

قراضه شمش چگونه بوجود می آید؟

قراضه‌های شمش که در دسته‌ی ضایعات سوپر ویژه جای دارند، از ضایعات ساختمانی و قطعات قراضه‌ای که در فرایندهای ساخت و پرداخت شمش‌های فولادی حاصل می‌شوند، به دست می‌آید. به طور کلی در فرایند ساخت و ساز یا پردازشی که در درون کارخانه‌ها انجام می‌شود، سالیانه مقدار زیادی قراضه شمش تولید می‌شود.

کارگاه‌های ریخته‌گری شمش‌های فولادی که صنایع تولید شمش ساخته شده را خریداری می‌کنند. سپس این شمش‌ها را برای تولید قطعات مورد نیاز فولاد یا چدن، استفاده می‌کنند. اگر مشخص شود که شمش‌های تولید شده در کارخانجات ذوب و تولید فولاد، با استانداردهای لازم برای یک شمش مناسب مطابقت ندارد، می‌توان گفت قراضه شمش هستند.

این قطعات ضایعاتی را می‌بایست به مراکز مخصوص جمع آوری قراضه فلزی تحویل داد. چراکه این قراضه‌ها برای اقتصاد و صنایع کشور، علیرغم آنچه در ظاهر به نظر می‌رسد، بسیار مفید هستند. قراضه های شمش را نیز مانند قراضه میلگرد برای ذوب و بازیافت در کوره‌های مخصوص به کار می‌گیرند. بدین منظور، کارخانجات مخصوص ذوب و تولید فولاد، قراضه شمش را از مراکز خرید و فروش قراضه خریداری می‌کنند.

فواید استفاده از قراضه شمش – قراضه میلگرد

استفاده‌ی مجدد از این قراضه‌ها فواید زیادی برای چرخه‌ی صنعت و اقتصاد کشور داشته و هزینه‌های صرف شده برای تولید قطعات فلزی را بسیار کاهش می‌دهد. علاوه بر این، موجب می‌شود بشر مدرن امروزی که با سرعت بالایی زباله‌های فلزی را تولید می‌کند، در انبوه این قراضه‌ها طبیعت و موهبت خدادادی را آلوده و نابود نکند.

علاوه بر کاهش هزینه‌ها و حفظ محیط زیست، فایده‌ی ارزشمند دیگر برای بازیافت قراضه‌ها، به سبب حفظ منابع طبیعی و جبران ناپذیر فلزات مانند معادن سنگ آهن است. بنابراین تمام توجیه‌های مذکور، انسان را واداشته تا قراضه‌های تولید شده اعم از قراضه شمش و قراضه میلگرد را جمع آوری کرده و به وسیله‌ی آن‌ها، روزانه کوره‌های بسیاری در سطح جهان را برای بازیافت، شارژ کند.