ضایعات فلزی تولید شده در سراسر جهان، می‌توانند سرنوشت متفاوتی در شرایط مختلف داشته باشند. اما بهترین عملی که بر روی این قطعات  می‌بایست انجام شود، ذوب در کوره‌ها به منظور بازیافت و تولید قطعات جدید است. این کار مزایای بسیاری دارد که انجام آن و صرف هزینه برای آن را توجیه می‌کند. در این مقاله با ما همراه باشید تا به شما بگوییم این قطعات چه سرنوشتی دارند و مصرف کنندگان ضایعات ذوبی چه کسانی هستند.

منظور از ضایعات ذوبی چیست؟

قبل از اینکه مصرف کنندگان ضایعات ذوبی و شرایط مورد نیاز آن‌ها را شرح دهیم، می‌بایست به این مساله بپردازیم که اساسا این قطعات چه ویژگیهایی داشته و چگونه تولید می‌شوند؟

سالانه قطعات ضایعاتی زیادی از فلزات در مصارف مختلف خانگی و یا صنعتی تولید می‌شود. در خانه‌ها بسیاری از وسایل فلزی یا وسایلی که در قسمتی از آن‌ها از فلزات استفاده شده، وجود دارد. پس از مدتی عمر مفید این وسایل به اتمام می‌رسد و آن جاست که این وسایل تعویض شده و پس از اوراق، قطعات فلزی موجود در آن‌ها به عنوان قراضه معرفی می‌شوند.

از طرفی در بسیاری از صنایع، کارگاهها و کارخانجات، به طور مداوم زباله‌های فلزی و قراضه‌هایی با جنس‌های مختلف آهن، مس ، آلومینیوم، گالوانیزه و مانند آن تولید می‌شوند. از آن‌جا که این قراضه‌ها در حجم بسیار بالا و به طور مستمر تولید می‌شوند، بدیهی است که می‌بایست تصمیماتی در رابطه با آینده قراضه‌ها گرفته شود.

منطقی‌ترین تصمیم برای این موضوع، بازیافت تمامی این قراضه‌ها خواهد بود که در مقابل دفن ضایعات یا رهاسازی آن در طبیعت قرار می‌گیرد. بنابراین در شرایط کنونی که بشر پی برده است تاکنون آسیب زیادی به محیط زیست وارد کرده و باید به جریان رهاسازی و دفن زباله در طبیعت پایان دهد، این موضوع اهمیت بیشتری نیز پیدا می‌کند.

به قراضه‌هایی که امکان ذوب و استفاده‌ی مجدد از آن‌ها وجود دارد، ضایعات ذوبی گفته می‌شود. خوشبختانه اکثر این قراضه‌های فلزی و آلیاژی قابل ذوب و فراوری مجدد هستند. مصرف کنندگان ضایعات ذوبی در این مرحله دست به کار می‌شوند و بازیافت این قراضه‌ها را عملی می‌کنند.

تصویر 1- نمونه هایی از ضایعات ذوبی در انبار

انواع ضایعات ذوبی کدامند؟

همان طور که گفتیم، این قراضه‌ها شامل تمامی قطعات فلزی قابل ذوب و بازیافت (فراوری مجدد) هستند. آهن، فولاد، مس، آلومینیوم، طلا، سرب و… از جمله قراضه‌هایی هستند که مصرف کنندگان ضایعات ذوبی خریداری کرده و مورد استفاده قرار می‌دهند. این قطعات تحت عنوان انواع ضایعات زیر در دو بعد زباله‌های فلزی خانگی و صنعتی، قابل جمع آوری و فروش به مراکز مرتبط هستند:

• ضایعات میلگرد
• ضایعات شمش فولادی
• ضایعات مس مانند کابل‌ها و سیم پیچ‌های مسی
• ضایعات آهن ذوبی مانند قراضه‌های بدست آمده از صنایع کشتی سازی، ریل‌های ضایعاتی، قراضه‌های قطعات اتومبیل‌ها و ماشین آلات، ورق‌های آهنی و…
• ضایعات آلومینیوم شامل آلومینیوم نرم، قوطی‌های آبمیوه و نوشابه، رینگ‌های آلومینیومی، رادیات و سفاله‌های آلومینیومی، سر سیلندر و…
• ضایعات سرب شامل قراضه‌های سرب نرم، خشک، باتری، ساچمه سربی و…
• ورق‌های تخت فولادی
• ضایعات برنجی
• و …

سرنوشت ضایعات ذوبی چگونه است؟

ضایعات فلزی مورد نظر که به دست مردم یا یک صنعت تولید شده، به تدریج به مراکز خرید و فروش ضایعات، تحویل داده می‌شوند. این مراکز به دسته بندی و تفکیک انواع قراضه با جنس و درصد خلوص مختلف، می‌پردازد. پس از جداسازی انواع قراضه با ویژگی‌های گوناگون، هر یک را به دست مصرف کنندگان ضایعات ذوبی می‌رسانند.

برخی از این مصرف کنندگان از قراضه‌های مس استفاده می کنند، در حالی که برخی دیگر صرفا خریدار ضایعات آهن هستند. این امر به دلیل تفاوت در تقاضای مصرف کنندگان، مواد متفاوتی که نیاز دارند و بالاخره کوره‌ها و تکنولوژی‌های مختلفی که دارند، خواهد بود. به هرحال، مصرف کنندگان ضایعات ذوبی، این قطعات را از انبارهای جمع آوری ضایعات و پس از دسته بندی آن‌ها، مطابق با قیمت مصوب برای هر بسته، خریداری می کنند.

این مصرف کنندگان عمدتا کارخانجات ذوب در شکل ها و شمایل گوناگون هستند که به برندهای مختلف تعلق دارند. در این صنایع، کوره‌ها با استفاده از قراضه‌های مورد نظر شارژ شده و عملیات ذوب با دماهای بسیار بالا بر آن‌ها اعمال می‌شود. البته لازم به ذکر است که در حین عمیلات ذوب و همینطور قبل از شروع آن، می‌بایست قراضه‌های مورد نظر از آلودگی و حتی خاک نیز پاک شوند.

در ادامه مواد مذاب پس از اعمال تغییرات مورد نظر در ترکیب یا خالص‌سازی آن، به درون قالب‌های مشخصی تزریق می‌شوند. در نهایت، زمانی که مواد مذاب سرد شده و شکل قالب را به خود گرفتند، می‌توان گفت کار تقریبا به اتمام رسیده است. عموما قالب‌های شمشی را که از فلزات در این مرحله به دست آمده، به بخش‌های دیگر آن صنعت یا صنایع و کارخانجات دیگر می‌فرستند تا سازه‌ی مورد نظر خود را از آن فلز بسازد.

تصویر 2- سرنوشت ضایعات ذوبی در کوره ها رقم می خورد.

مصرف کنندگان ضایعات ذوبی

کارخانجات مصرف کننده‌ی قراضه های فلزات، می‌توانند شامل مصرف کنندگان و خریداران داخلی، یا مصرف کنندگان خارجی نیز باشند. کارخانجات بازیافت فلز، از جمله صنایع مطرحی هستند که این قطعات را خریداری نموده و در ذوب به وسیله‌ی کوره‌های متعدد به کار می‌گیرند. کوره‌ها، دمای اعمال شده و تکنولوژی مورد استفاده در آن‌ها به نوع ضایعاتی بستگی دارد که قصد داریم آن‌ها را بازیافت کنیم.

از ضایعات بازیافت شده آهن، آلومینیوم و مس، در صنایع مختلفی مانند ساخت و ساز و صنایع الکترونیکی استفاده می‌شود. بنابراین می‌توان آن‌ها را از جمله مصرف کنندگان ضایعات ذوبی دانست. بازیافت این قطعات علاوه بر کمک به حفظ و نجات طبیعت، موجب کاهش هزینه های تولید فلزات و حفظ منابع طبیعی و معدنی هر فلز نیز خواهد شد.

کارخانجات ذوب و بازیافت، می‌توانند ضایعات مس را نیز خریداری کرده و مجددا قطعات مسی و آلیاژی از آن‌ها بسازد. صنایع فولاد در داخل و خارج هر کشور، از مهم‌ترین مصرف کنندگان ضایعات ذوبی آهنی هستند.