بشر در طول زندگی خود حجم زیادی از انواع زباله را تولید می‌کند که بخشی از آن‌ را زباله‌ها یا قراضه‌های فلزی تشکیل می‌دهند. دور ریختنی‌هایی که به ضایعات فلزی نیز معروف هستند، از لحاظ قابلیت بازیافت مورد اهمیت بوده و بدین منظور توسط مراکز خاصی مانند مراکز جمع آوری ضایعات آهن، جمع آوری و جداسازی می‌شوند. برای بازیافت و فراوری مجدد قراضه‌های فلزی می‌بایست آن‌ها را در دسته‌های مشخص جداسازی نمود. برای دسته بندی ضایعات فلزی اطلاعات خاصی در رابطه با ویژگی‌های قطعات و کاربردهای هر دسته داشته باشیم و با توجه به آن‌ها، قطعات فرسوده دریافتی را در دسته‌های مختلف مانند ضایعات سبک و سنگین، ضایعات درجه یک، ضایعات درجه دو و… قرار دهیم.

در این مقاله شما را با یکی دیگر از دسته‌های ضایعات آهن به نام ضایعات سبک آهن و انواع آن آشنا خواهیم کرد.

ضایعات آهن چگونه حاصل می شوند؟

قبل از این که بخواهیم ضایعات سبک را معرفی کنیم، باید گفت قراضه‌های آهنی به شیوه‌های مختلفی تولید می‌شوند. برخی از آن‌ها از وسایل فرسوده‌ی مورد استفاده توسط مردم مانند میزها، کمدها، بشکه‌ها، اتومبیل فرسوده و مانند آن حاصل می‌شوند. بعضی دیگر از زباله‌های فلزی غیر قابل استفاده از تخریب ساختمان‌ها بدست می‌آیند که شامل تیرآهن‌ها، درب‌های فلزی، میلگرد، قوطی، چهارچوب درها و سایر اجزای ساختمانی که اصطلاحا به آن‌ها ضایعات ویژه یا سوپر ویژه نیز گفته می‌شود، هستند.

دسته‌ای از قراضه‌های فلزی نیز توسط صنایع و کارخانجات تولید و پردازش فلزات یا ساخت لوازمی که در قسمتی از آنها فلز به کار رفته، تولید میشود. بدین صورت که تراشه‌هایی حاصل از برش به وجود می‌آید که برای تولید کننده مورد نظر قابل استفاده نیست. هم چنین ممکن است برخی قطعات تولید شده از لحاظ کیفیت، ساختار، یا شکل و ابعاد متناسب با استاندارد مورد نظر برای قطعه فلز محصول کارخانه را نداشته باشد. بنابراین به عنوان نمونه‌ای از ضایعات آهن به مراکز مربوط معرفی می‌شود.

قراضه هایی که به هر شیوه ایجاد می شوند، توسط مراکز مخصوص جمع آوری و خرید و فروش ضایعات فلزی خریداری و انبار می‌گردند. سپس، بعد از جدا سازی و قرار گرفتن در دسته های خاص، به صنایع ذوب و فراوری مجدد فلزات تحویل داده می شود. بنابراین نکته‌ی کلیدی در کار ضایعات، چگونگی درجه بندی ضایعات فلزی مانند ضایعات آهن است که بیشترین قطعات فلزی را شامل می‌شود.

تصویر 1- روزانه انواع مختلفی از ضایعات آهن تولید می‌شود.

دسته بندی ضایعات آهن

تقسیم بندی قراضه‌ها که اصطلاحا جدا سازی ضایعات نامیده می‌شود، نیازمند دانش دسته بندی ضایعات بر حسب کاربردها و ویژگی‌های قطعات فلزی است. می‌توان ادعا نمود که بیشترین حجم قراضه‌ها را ضایعات آهن تشکیل می‌دهند. بنابراین تقسیم بندی آن‌ها اهمیت خاصی پیدا کرده است.

قطعات فرسوده‌ی آهنی را با مقیاس‌های متفاوتی می‌توان درجه بندی و تفکیک نمود. در مقالات قبلی از ضایعات آهن درجه یک و ضایعات آهن درجه دو گفتیم که بر اساس درجه بندی این قراضه‌ها بر حسب آهن موجود در آن‌ها بوده است. اما نوعی دیگر از دسته بندی نیز وجود دارد که بر مبنای چگالی یا وزن مخصوص قطعات صورت می‌گیرد.

در سیستم جدا سازی ضایعات بر حسب وزن مخصوص ظاهری، قطعات را به سه دسته‌ی قراضه‌ها یا ضایعات سبک بار، متوسط بار و سنگین بار تقسیم می‌کنند. تفکیک این قراضه‌ها در مراحل بعدی بازیافت و یا خرید و فروش آن‌ها بسیار مفید خواهد بود. زیرا برای هر دسته ویژگی‌ها و قیمت خاصی در نظر گرفته می‌شود و خرید و فروش همه‌ی آن‌ها با هم، منطقی نیست. ما در مقاله‌های قبلی به معرفی ضایعات سنگین بار آهن پرداختیم و اکنون در این مقاله شرحی مختصر از ضایعات سبک بار برایتان آورده‌ایم.

تصویر 2- انواع ضایعات و قراضه های فلزی قبل از عرضه به کارخانجات ذوب، باید جداسازی شوند.

ضایعات سبک آهن

ضایعات سبک بار آهن، اصطلاحا به آن دسته از قراضه‌های غیر قابل استفاده گفته می‌شود که کمترین وزن مخصوص ظاهری را دارا هستند. به عبارت دقیق‌تر، وزن مخصوص ظاهری برای این قطعات، بین 0.5 تا 0.8 تن بر متر مکعب خواهد بود. رقمی که به میزان قابل توجهی کمتر از ضایعات متوسط و سنگین بار است.

ضایعات سبک بار آهنی، همانطور که از نام آن‌ها بر می‌آید، در یک وزن معین حجم بسیار زیادی دارند. زیرا هر واحد از این ضایعات نسبت به دیگر انواع قراضه‌ها سبک تر است. می توان گفت که دانسیته‌ی این دسته از قطعات فرسوده، کمتر از 400 کیلوگرم بر متر مکعب خواهد بود. بدیهی است که قیمت این دسته از قراضه‌ها با توجه به چگالی کمتر، همواره کمتر از سایر دسته‌ها بوده است.

قراضه‌های سبک خود به دو دسته‌ی جدا گانه قابل تفکیک هستند که با ضایعات سبک 1 و ضایعات سبک 2 مشخص می‌شوند. ملاک جداسازی این دو دسته از هم، چگالی پایین‌تر ضایعات سبک 2 نسبت به دسته‌ی 1 دانسته می شود. برخی به طور تجربی دسته‌ی ضایعات سبک 3 را نیز به این تقسیم بندی می‌افزایند. در ادامه مثال‌هایی از ضایعات سبک را برای نمونه ذکر می‌کنیم.

تصویر 3- نمونه‌ای از انواع ضایعات سبک آهنی

مثال ضایعات آهن سبک

ضایعات سبک 1

• کاپوت ماشین های تصادفی
• ضایعات بدست آمده از کولر و کانال کولر
• پلیسه های حاصل از تراشکاری
• ورق های گالوانیزه ضایعاتی
• قطعات فرسوده بدنه یخچال
• آهن آلات کابینت آشپزخانه
• انواع فیلترهای فلزی
• قراضه های حاصل از بشکه های آهنی

ضایعات سبک 2

• سیم های کلاف درهم پیچیده
• تسمه های نازک کلاف شده
• قوطی های نازک
• سیم ضایعاتی از درون لاستیک سواری

کاربرد ضایعات آهن سبک

این ضایعات را مانند دیگر انواع ضایعات برای بازیافت و فرآوری مجدد جهت ساخت قطعات فلزی جدید استفاده می کنند. برای رسیدن به این هدف می بایست ضایعات سبک توسط کارخانه های ذوب و تولید فولاد خریداری شده و سپس در کوره ها بارگیری شود.

بازیافت این قطعات کمک شگرفی به مصرف کمتر منابع سنگ آهن برای تولید قطعات آهنی و فولادی می کند. این کار علاوه بر صرفه جویی در استفاده از منابع معدنی، سبب ذخیره انرژی و پاکسازی محیط زیست از قراضه های فلزی رها شده در آن می شود. بطور کلی بازیافت ضایعات سبک آهنی مانند دیگر انواع قراضه کمک شایانی به اقتصاد و بهداشت محیط زیست خواهد کرد.

تصویر 4- قراضه های سبک آهن برای تولید فولاد جمع آوری و سپس بازیافت می شوند.

همان طور که در این مطلب گفته شد، ضایعات سبک بار آهنی که توسط مردم یا کارخانه های تولید و پردازش سازه های فلزی ایجاد می شود، می بایست از دیگر قراضه ها تفکیک شود. پس از تفکیک و قیمت گذاری به صنایع ذوب فلزات فروخته شده و پس از ذوب و پرداخت به چرخه مصرف برمی گردد.